Προερχόμενα από παραδόσεις που χάνονται στο βάθος του χρόνου τα έθιμα για τον εορτασμό του Πάσχα δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα στον τρόπο που η Ελλάδα γιορτάζει και «καλούν» τις τοπικές κοινωνίες να συμμετέχουν στο πνεύμα των ημερών.
Οι Μπότηδες στη Σπιανάδα
Το πρωί του Μ. Σαββάτου η Κέρκυρα «βουλιάζει» από το πλήθος πιστών και τουριστών που έρχονται στο νησί για να παρακολουθήσουν μεταξύ άλλων το έθιμο «Μπότηδες», που λαμβάνει χώρα στην «καρδιά» του νησιού: την πλατεία Σπιανάδα.
Σύμφωνα με το έθιμο, με την πρώτη Ανάσταση στις 12 το μεσημέρι, οι κάτοικοι της Κέρκυρας, που έχουν στολίσει τα ψηλά παραθυρόφυλλά τους με κόκκινα εμβλήματα και λουλούδια, πετάνε τους «Μπότηδες».
Πρόκειται για πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δύο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους, δεμένα με κόκκινες κορδέλες. Για το εν λόγω έθιμο, που αποτελεί συνδυασμό ενετικών παραδόσεων και ορθόδοξων εθίμων, υπάρχουν διαφορετικές θεωρίες για το πώς ξεκίνησε.
Μία απ' αυτές το θεωρεί μεσαιωνικό έθιμο, κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Οι Βενετοί, ως καθολικοί, έσπαγαν τις παλιές στάμνες την Πρωτοχρονιά, στη μεγαλύτερη γιορτή τους, ως «φόρο» στο νέο χρόνο προκειμένου να τους φέρει καινούργια αγαθά στο σπιτικό τους.
Οι ορθόδοξοι «μετακόμισαν» το έθιμο χρονικά και το μετέφεραν στη δική τους μεγαλύτερη γιορτή, το Πάσχα.
ΕUROKINISSI / ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣΜια δεύτερη εκδοχή, με μεσαιωνικές ρίζες κι αυτή, αναφέρει ότι πρόκειται για προσπάθεια να εκδιωχθούν τα «μολύσματα», τα κακά και μοχθηρά πνεύματα που έβαζαν σε πειρασμό τους ανθρώπους την προηγούμενη χρονιά.
Η τρίτη εκδοχή κάνει λόγο για παγανιστική προέλευση. Ο οργασμός της φύσης και η συλλογή των φρέσκων καρπών απαιτούν νέα κανάτια και δοχεία για την αποθήκευσή τους, με αποτέλεσμα τα παλιά να πετιούνται και, μάλιστα, όσο πιο τελετουργικά τόσο πιο αποδοτική θα είναι και η νέα συγκομιδή.
Σύμφωνα με τη θρησκευτική μας παράδοση, το σπάσιμο των «Μπότηδων» αναπαριστά με τους κρότους, την οργή για τη προδοσία του Ιούδα.
Το έθιμο συνοδεύουν βροντεροί κανονιοβολισμοί που ακούγονται από το Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας, αλλά και οι φιλαρμονικές του τόπου που παίζουν θρησκευτικά εμβατήρια. Οι παρευρισκόμενοι στο έθιμο σπεύδουν να μαζέψουν τα κομμάτια από τα σπασμένα πήλινα κανάτια, να τα πάρουν σπίτι τους και να τα φυλάξουν στο εικονοστάσι τους καθώς -σύμφωνα με τους Κερκυραίους- φέρουν τύχη και ευημερία.
Από τις σούβλες στους λάκκους
Απ' άκρη σ' άκρη στη Ρούμελη, ακόμα και χωριά με λιγοστούς κατοίκους αποκτούν ζωή.
Τα πασχαλινά έθιμα στην περιοχή έλκουν την καταγωγή τους από τον περασμένο αιώνα και όχι μόνο δεν ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου, αλλά ζωντανεύουν όλο και περισσότερο καθώς οι νεότερες γενιές συμμετέχουν με ιδιαίτερο μεράκι και κέφι τόσο στην προετοιμασία του «λάκκου» της φωτιάς και στο σούβλισμα όσο και στο πασχαλινό γλέντι που ακολουθεί.
Αν βρεθείτε Πάσχα στη Λαμία, μην παραλείψετε να παρακολουθήσετε την περιφορά και, κυρίως, τη συνάντηση των Επιταφίων στην πλατεία της πόλης τη Μεγάλη Παρασκευή, με τη συμμετοχή της φιλαρμονικής και χιλιάδων κατοίκων και επισκεπτών.
Όλη η γειτονιά ένα τραπέζι
Στην Αμφίκλεια, η κάθε οικογένεια δεν ψήνει μόνη της το πατροπαράδοτο αρνί, αλλά όλη η γειτονιά μαζί, συντηρώντας μια παράδοση ετών.
Στις γειτονιές και τα σταυροδρόμια της Αμφίκλειας βλέπεις να ψήνονται 10-15, ίσως και περισσότερα, αρνιά στη σειρά.
Προτού ο καθένας πάρει τον δρόμο για το γιορτινό τραπέζι του σπιτιού του, θα πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί το γλέντι στην παρέα, έστω και αν «θυσιάσουν» ένα μέρος απ’ το αρνί…
Στη Λιβαδειά, οι κάτοικοι της πόλης μένουν σχεδόν άγρυπνοι το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου για να φτιάξουν τον «λάκκο» και πριν ακόμη ξημερώσει να έχουν ετοιμάσει το σημείο και τον σωρό με τα κλαδιά. Ο μεγαλύτερος της οικογένειας ή της παρέας ανάβει τη φωτιά με τη λαμπάδα της Αναστάσεως.
Με αρκετή υπομονή, ραντίσματα νερού και χτυπήματα στα φλεγόμενα κλαδιά, η θράκα ετοιμάζεται και μπαίνουν επάνω τα αρνιά. Στον δημοτικό «λάκκο», που στήνεται στην περιοχή της Κρύας, προσφέρονται δωρεάν σουβλιστό αρνί, μεζέδες και κρασί στους επισκέπτες και στους παρευρισκομένους, ενώ συμμετέχουν παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.
Τα «δάκρυα της Παναγιάς»
Στην Άμφισσα λαμβάνει χώρα ένα ενδιαφέρον πασχαλινό έθιμο της Ρούμελης, τα «δάκρυα της Παναγιάς».
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής οι κάτοικοι κάθονται σε καφενεία, μεζεδοπωλεία και εστιατόρια και καταναλώνουν σαρακοστιανά χωρίς λάδι και μεγάλες ποσότητες τσίπουρου και ούζου, που είναι τα εν λόγω… δάκρυα.
Στην Αρκίτσα τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα συναντάμε το έθιμο της Ρωμάνας.
Γυναίκες με τοπικές ενδυμασίες τραγουδώντας το τραγούδι της Ρωμάνας, συγκεντρώνουν χρήματα και υλικά για να φτιάξουν παραδοσιακές πίτες. Το ίδιο απόγευμα στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής προσφέρουν τις πίτες που ετοίμασαν.
Στην Αράχοβα ανήμερα του Πάσχα γίνεται η περιφορά της εικόνας του Αγίου Γεωργίου, την οποία συνοδεύουν περίπου 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές. Την επόμενη ημέρα πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στον λόφο.
Ο Ιούδας καίγεται
Στην Υπάτη, το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, πραγματοποιείται το «κάψιμο του Ιούδα», έθιμο που χάνεται στα βάθη του παρελθόντος, ενώ στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγ. Νικολάου ο παπάς σέρνει τον αναστάσιμο χορό ψάλλοντας το «Χριστός Ανέστη».
Κάθε χρόνο αυτή την ημέρα, σύσσωμος ο λαός της Υπάτης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, αναβιώνει και κρατάει ζωντανό το πανάρχαιο αυτό έθιμο.
Οι γιορτές συνεχίζονται έως και την Τετάρτη μετά το Πάσχα με τη μεγάλη πορεία των αντρών του χωριού της Υπάτης προς την Παναγία Αρσάλη. Το απόγευμα -μόνον οι άνδρες- ανεβαίνουν στην Παναγία Αρσαλή (Αγία Ιερουσαλήμ), διανύοντας με τα πόδια μια απόσταση περίπου δύο ωρών για να φτάσουν στη σπηλαιο-εκκλησιά, όπου διανυκτερεύουν.
Το ίδιο βράδυ στην Υπάτη, οι γυναίκες και τα παιδιά ανάβουν φωτιές στο κεντρικό σταυροδρόμι και καίνε τα παλιά μαγιάτικα στεφάνια, χορεύοντας και τραγουδώντας παραδοσιακά μαγιάτικα τραγούδια.
Η Αγία Ιερουσαλήμ είναι η Αγία των σπηλαίων και των βράχων και το έθιμο προέρχεται από τα αρχαία ελληνορωμαϊκά Ροζάλια (παγανιστικές εορτές της Άνοιξης). Κατά την Επανάσταση του 1821 η Αγία Ιερουσαλήμ υπήρξε ορμητήριο και σημείο συνάντησης των οπλαρχηγών της περιοχής.
Χριστός Ανέστη, χαλάζι να μην πέσει
Στα χωριά της δυτικής Φθιώτιδας τη νύχτα της Ανάστασης ένας επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι από βρίζα) αγιασμένη από τον αγιασμό των Φώτων, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι.
Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι.
Στo χωριό των Αγίων Αναργύρων Μουζακίου Καρδίτσας τη Μεγάλη Πέμπτη τα μεσάνυχτα, όπως αναφέρει ο π. Νικόλαος Δαλαγιώργος, τελείται η Ιερά Παράκληση στην Οδό του Μαρτυρίου Του Ιησού Χριστού, ενώ τη Μ. Παρασκευή μετά την περιφορά του επιταφίου αναβιώνει το έθιμο της αναπαράστασης της «Εις Άδου Καθόδου» του Κυρίου.
Την Κυριακή του Πάσχα οι κάτοικοι του χωριού και οι επισκέπτες τραγουδούν και χορεύουν πασχαλιάτικα τραγούδια, χωρίς όμως μουσική υπόκρουση όπως η παράδοση ορίζει. Τους χωριανούς καλωσορίζει ο παπάς μαζί με τα παιδιά του Κατηχητικού, τα οποία τραγουδούν δίνοντας τη δική τους νότα στην έναρξη της εκδήλωσης: «Χίλια Καλώς ορίσατε, φίλοι ‘μ αγαπημένοι από καιρό χαρούμενοι και καλοκαρδισμένοι».
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα τιμάται ιδιαίτερα η Εφέστειος Εικόνα της Παναγίας Βασίλισσας, η οποία λιτανεύεται μετά τη Θεία Λειτουργία στο χωριό.
Στον Άη Γιώργη τον Μαντηλά
Σημαντικός σταθμός στην πασχαλιάτικη παράδοση στην περιοχή Καλαμπάκας, και ειδικότερα στο Καστράκι, είναι ο Άη Γιώργης ο Μαντηλάς.
Εκεί κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας στο νεότερο εξωκλήσι του αγίου που βρίσκεται στα ριζά του βράχου, στο ερειπωμένο ομώνυμο Μοναστήρι, νέοι ζωσμένοι με εκατοντάδες μαντήλια -τάματα πιστών, σκαρφαλώνουν στο απότομο βράχο με τη βοήθεια σχοινιών.
Σκοπός τους να κρεμάσουν τα καινούργια μαντήλια-τάματα και να πάρουν τα περσινά, τα οποία κατεβαίνοντας τα μοιράζουν ως φυλαχτό στους προσκυνητές που παρακολουθούν με δέος την ανάβαση καθώς είναι μια προσπάθεια ιδιαίτερα δύσκολη και επικίνδυνη.
Το έθιμο των μαντηλιών φέρεται να ανάγεται στην εποχή της τουρκοκρατίας, όταν, όπως αναφέρει η λαϊκή παράδοση, μια Τουρκάλα προσευχήθηκε στον Άγιο να κάνει καλά τον άνδρα της, ο οποίος ενώ έκοβε ξύλα κάτω από το μοναστήρι του Αγίου , έπεσε λιπόθυμος.
Ο άνδρας σηκώθηκε εντελώς καλά και η Τουρκάλα για να ευχαριστήσει τον Άγιο πρόσφερε το μαντήλι της. Από τότε η μονή ονομάστηκε Άγιος Γεώργιος Μαντηλάς.
Ωστόσο, για το έθιμο των μαντηλιών και κυρίως για το εν λόγω περιστατικό διατυπώνονται διάφορες εκδοχές.
Τα παζάρια των Χανίων
Tο παραδοσιακό παζάρι των Βουκολιών που οργανώνεται κάθε χρόνο τη Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί ιδιαίτερο σημείο αναφοράς για τα Χανιά, έχοντας τις ρίζες στην περίοδο της τουρκοκρατίας. Στη σημερινή του μορφή και προσαρμοσμένο στο πνεύμα της εποχής, το παζάρι είναι ουσιαστικά μια εμποροπανήγυρη και ζωοπανήγυρη που συγκεντρώνει εκατοντάδες μικροπωλητές και πλήθος κόσμου από κάθε γωνιά της Κρήτης.
Το παραδοσιακό παζάρι των Βουκολιών έχει την δική του ιστορία. Οι Βουκολιές, πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν σημείο αναφοράς της κεντρικής και ανατολικής Κισάμου αλλά και του κεντρικού Σελίνου. Η περιοχή, καθώς ήταν γεωργοκτηνοτροφική, συγκέντρωνε κόσμο για πώληση και ανταλλαγή προϊόντων. Ήταν ένας από τους κυριότερους χώρους για οικονομικές συναλλαγές και κοινωνικές σχέσεις και λειτουργούσε κάθε Σάββατο. Οι ημέρες που το παζάρι έφθανε στο αποκορύφωμά του ήταν η παραμονή του Δεκαπενταύγουστου και η Μεγάλη Παρασκευή, κατά την οποία μάλιστα γίνονταν και συνοικέσια.
Εκτός από τα παζάρι των Βουκολιών, φέτος για πέμπτη συνεχή χρονιά θα πραγματοποιηθεί και παζάρι στην Κίσαμο. Tο παζάρι γινόταν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αναβίωσε με πρωτοβουλία του δήμου και του εμπορικού συλλόγου της περιοχής. Για τέταρτη φορά παζάρι, θα πραγματοποιηθεί και στο χωριό Βρύσες του δήμου Αποκορώνου με συμμετοχή κυρίως επαγγελματιών και κτηνοτρόφων της περιοχής.
Στην περιοχή των Χανίων τα ήθη και τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα δεν διαφέρουν από αυτά άλλων περιοχών. Την παραμονή της Ανάστασης τα παιδιά σχηματίζουν ένα μεγάλο σωρό από ξύλα και στην κορυφή βάζουν ένα σκιάχτρο, που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας, και την ώρα που ο ιερέας λέει το «Χριστός Ανέστη», βάζουν φωτιά και τον καίνε. Συνήθως το κάψιμο του Ιούδα «συνοδεύεται» από βεγγαλικά.
Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα, γιορτή του Αγίου Γεωργίου, στην ορεινή περιοχή του χωριού Ασή Γωνιά αναβιώνει κάθε χρόνο το έθιμο του αρμέγματος των προβάτων. Οι κτηνοτρόφοι της περιοχής οδηγούν τα κοπάδια τους στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, τα αρμέγουν, και μοιράζουν το γάλα τους σε όσους βρεθούν εκεί.Το έθιμο τηρείται με ευλάβεια από όλους τους κτηνοτρόφους, καθώς η παράδοση και οι διάφορες δοξασίες θέλουν όσους δεν κατεβάσουν τα πρόβατα τους να βρίσκονται σε δυσμένεια από τον Άγιο
Η τελετή του Νιπτήρα
Στην Πάτμο η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί μια μοναδική εμπειρία.
Η τελετή του Νιπτήρα, το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, αποτελεί την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου: ο ηγούμενος, όπως ακριβώς ο Ιησούς, πλένει τα πόδια δώδεκα μοναχών που κάθονται γύρω από τη μεγάλη εξέδρα, όπως οι μαθητές στο Μυστικό Δείπνο.
Τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης στη Μονή του Αγίου Ιωάννη και το ίδιο βράδυ όλοι οι Επιτάφιοι συναντιούνται στις πλατείες της Σκάλας και της Χώρας.
Η Ανάσταση γίνεται, επίσης, στο Μοναστήρι και ανήμερα του Πάσχα διαβάζεται το Ευαγγέλιο σε επτά γλώσσες.
Τα εκρηκτικά κλειδιά
Στην Κω, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση.
Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει.
Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φιτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φιτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη».
Το πρωί του Μ. Σαββάτου η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.
Ρομαντικό Πάσχα στο Λεωνίδιο
Στην πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, το Λεωνίδιο, μπορεί να βιώσει κανείς ένα από τα πιο ρομαντικά έθιμα του Πάσχα.
Εδώ το βράδυ της Ανάστασης πλημμυρίζει ο ουρανός από πολύχρωμα αερόστατα που οι μικροί, και όχι μόνο, κάτοικοι της κωμόπολης ετοιμάζουν όλη τη σαρακοστή με πολύ μεράκι και τα ανάβουν με το άγιο φως.
Το θέαμα είναι μοναδικό ειδικά όταν ο καιρός είναι καλός και βλέπεις τα αερόστατα να ανεβαίνουν ψηλά και για ώρα να ταξιδεύουν ως τα νησιά του Αργοσαρωνικού.
Στο Λεωνίδιο ιδιαίτερη είναι και η ακολουθία της δεύτερης Ανάστασης, που τελείται το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, στην πλατεία 25ης Μαρτίου με το Ευαγγέλιο να διαβάζεται στην τσακώνικη διάλεκτο.
Αμέσως μετά χορεύουν τον μοναδικό τσακώνικο χορό που έχει ενταχθεί στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το Μοιρολόι του Χριστού
Εντυπωσιακή είναι η Ανάσταση στο νησί της Καλύμνου, με τους αυτοσχέδιους δυναμίτες που ρίχνονται και οι οποίοι ταρακουνούν στην κυριολεξία το νησί.
Στην Κάλυμνο, επίσης τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης, όσες γυναίκες, νέες και ηλικιωμένες μπορούν, κάθονται κοντά και γύρω από τον Εσταυρωμένο και αρχίζουν να λένε το «Μοιρολόι του Χριστού», που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά εδώ και πάρα πολλά χρόνια.
Το μοιρολόι διαρκεί περίπου μια ώρα και έχει δική του μελωδία ανάμεσα σε βυζαντινό τροπάρι και θλιμμένο δημοτικό τραγούδι. Επαναλαμβάνεται αρκετές φορές.
Τη Μεγάλη Παρασκευή δημιουργείται ένα ανεπανάληπτο θέαμα, καθώς οι επιτάφιοι, άλλοι στολισμένοι με φυσικά λουλούδια και άλλοι ντυμένοι με ρούχα μεταξωτά, μαζεύονται όλοι μαζί ο ένας πίσω από τον άλλο κι ακολουθούν οι ενορίτες με τα κεριά αναμμένα.
Όλοι θα περάσουν μπροστά από το Δεσπότη που στέκεται έξω από το Μητροπολιτικό Ναό να τους ευλογήσει για να επιστρέψουν στις ενορίες τους.
Σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα
Ανήμερα το Πάσχα πραγματοποιείται στην Καλαμάτα το λαοφιλές έθιμο του σαϊτοπόλεμου. Πρόκειται για ένα λαϊκό έθιμο που η παράδοση θέλει να ξεκινά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν οι σαΐτες χρησίμευαν για να αναχαιτιστεί το τουρκικό ιππικό.
Τη Μεγάλη Παρασκευή κορυφώνονται τα γεμίσματα της σαΐτας από τους σαϊτολόγους για το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα, αλλά και για την περιφορά του Επιταφίου που σε κάποιες γειτονιές της Καλαμάτας ρίχνουν σαΐτες.
Ανήμερα το Πάσχα, στις 8.00 το βράδυ στην πλατεία Όθωνος, στο ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας, τα μπουλούκια των σαϊτολόγων κάνουν το σαϊτοπόλεμο, ενώ συμμετέχει η Δημοτική Φιλαρμονική Καλαμάτας και προσφέρονται κεράσματα.
Μετά την παρέλαση των μπουλουκιών που συμμετέχουν στον σαϊτοπόλεμο, κάθε μπουλούκι σαϊτολόγων με επικεφαλής τον καπετάνιο,δείχνει την επιτηδειότητά του: κρότος, φωτιά και λάμψη, η δριμεία μυρωδιά της σαΐτας που καίγεται, οι στροβιλιζόμενοι σαΐτολόγοι Είναι «ο χορός της φωτιάς» ή «το ζεϊμπέκικο της φωτιάς», όπως έχει αποκληθεί ο σαϊτοπόλεμος.
Πρώτη Ανάσταση στο Διαβολοπάζαρο
Στο «Σαϊτάν Παζάρ» ή Διαβολοπάζαρο, στο γραφικό λιθόστρωτο στην Πρέβεζα, θα αναβιώσει το έθιμο της πρώτης Ανάστασης. Μόλις ο ιερέας του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Χαράλαμπους σημάνει την πρώτη Ανάσταση, οι ήχοι των κροτίδων ξεσηκώνουν την πόλη, ενώ πήλινα κανάτια σπάζουν στο πλακόστρωτο του Σαϊτάν.
Πρόκειται για έθιμο, που έλκει την καταγωγή του από την εποχή της Τουρκοκρατίας και κάτοικοι και καταστηματάρχες το τηρούν έως σήμερα. Την εποχή εκείνη οι Πρεβεζιάνοι έφτιαχναν μόνοι τους κροτίδες, προκειμένου να κρατήσουν μακριά τους Τούρκους τις άγιες μέρες του Πάσχα.
Σκαλισμένη πάνω σε πέτρα σε εμφανές σημείο στο στενό δρομάκι, είναι η ιστορία της ονομασίας του Σαϊτάν Παζάρ. «Μια φορά κατά την διάρκεια της Τουρκικής Κατοχής, ήταν στην Πρέβεζα ένας Τούρκος στρατιωτικός διοικητής πολύ σκληρός και βίαιος. Ένα βράδυ, οι κάτοικοι αυτού του δρόμου, άλειψαν με σαπούνι το καλντερίμι στο σημείο όπου είχε την πιο απότομη κλίση. Όταν την επόμενη ο διοικητής πέρασε από εδώ, το άλογό του γλίστρησε κι’ ο ίδιος έπεσε φωνάζοντας, «Σαϊτάν Παζάρ», δηλαδή, Διαβολοπάζαρο».
Στο χωριό Γηρομέρι Φιλιατών τη Δευτέρα του Πάσχα, οργανοπαίχτες πηγαίνουν πάνω από τους τάφους για να αναβιώσουν το μοναδικό ταφικό έθιμο στην Ελλάδα που έχει ρίζες στις αρχές του 18ου αιώνα. Αμέσως μετά την θεία λειτουργία στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής στο νεκροταφείο του χωριού, κάτοικοι και συγγενείς νεκρών στέκονται δίπλα τους τάφους. Με κλαρίνα, ντέφια, λαούτα και ακορντεόν, σπάει η νεκρική σιωπή και γιορτάζουν τη Λαμπρή, με τους δικούς τους ανθρώπους που έφυγαν. Οι συγγενείς του νεκρού παραγγέλνουν το αγαπημένο τραγούδι του για να ακουστεί πάνω από τον τάφο του. Στη συνέχεια, όλοι όσοι βρίσκονται στο νεκροταφείο, στήνουν γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια. Για να συνεχιστεί το έθιμο από γενιά σε γενιά στο νεκροταφείο βρίσκονται και τα παιδιά του χωριού.
Επιτάφιος με ψαροκάικα στον Τυρό Κυνουρίας
Οι κάτοικοι του Τυρού στην Κυνουρία, ενός χωριού που απλώνεται νωχελικά ανάμεσα σε μια από τις ανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα και τα καταγάλανα νερά του Μυρτώου πελάγους, τηρώντας τις τσακώνικες παραδόσεις γιορτάζουν μοναδικά το Πάσχα.
Τη Μεγάλη Παρασκευή θα δείτε την περιφορά δύο επιτάφιων στην παραλιακή οδό με την συνοδεία των ψαροκάικων, ενώ το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου από νωρίς τα μικρά παιδιά γεμίζουν τον μικρό κόλπο της ναυτικής πολιτείας απ’ άκρη σ’ άκρη με χιλιάδες κεριά, που ταξιδεύουν φωτίζοντας τη θάλασσα και συμβολίζουν τις ψυχές των Τσακώνων ναυτικών και ψαράδων που έχουν χαθεί.
Τη στιγμή της Ανάστασης και μόλις οι ιερείς ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη», οι Τσάκωνες μπουρλοτιέρηδες κάνουν τη νύχτα μέρα.
Στην ενορία της Μεταμόρφωσης στο λιμάνι του Τυρού θα δείτε ένα από τα πιο φαντασμαγορικά έθιμα, το κάψιμο του Ιούδα μέσα στη θάλασσα με τη συνοδεία βεγγαλικών.