Ο Άγιος Χαράλαμπος είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ι. Μητρόπολη Ηλείας. Επίκεντρο του λαμπρού εορτασμού κατά την μνήμη του είναι η πόλη του Πύργου, πρωτεύουσα του Νομού μας και έδρα της Μητροπόλεώς μας, της οποίας τυγχάνει και πολιούχος. Στην μνήμη του είναι επίσης αφιερωμένοι οι ενοριακοί ναοί Αυγής Πηνείας, Φλόκα Ολυμπίας και Χανακίων Πύργου, καθώς και του οικισμού Αγίου Χαραλάμπους Λεχαινών. Με λαμπρότητα όμως γιορτάζεται και σε αρκετές άλλες ενορίες της Μητροπόλεώς μας, όπως στα Λεχαινά, στο Τραγανό και στην Βαρβάσαινα, όπου λαμβάνουν χώρα και λιτανείες. Σε 33 συνολικά ενορίες της Ι. Μητροπόλεώς μας την ημέρα της μνήμης του τελείται λιτανεία της ιερής εικόνας του.
Θαύματα του Αγίου Χαραλάμπους στην πόλη του Πύργου
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση και τους πατέρες της Εκκλησίας μας πολλά είναι τα θαύματα που έκανε ο Άγιος Χαράλαμπος στην πόλη του Πύργου.
Το 1687 οι Αγαρηνοί με αρχηγό τον τρομερό Αχμέτ Εφέντη, πολιόρκησαν τον Πύργο. Μετά από παρακλήσεις των κατοίκων στον Άγιο Χαράλαμπο, έπεσε ασθένεια λοιμική στον στρατό του Εφέντη και πολλοί από τους στρατιώτες του πέθαναν, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί και να σωθεί η πόλη από την πολιορκία.
Πολλές είναι οι διηγήσεις για την απομάκρυνση της πανώλης και τη σωτηρία διαφόρων πόλεων και χωριών της πατρίδας μας χάρη στις πρεσβείες του. Τέτοια πρέπει να είναι και η περίπτωση του Πύργου, ο οποίος φαίνεται να δοκιμάσθηκε συχνά από επιδημίες πανούκλας. Χαρακτηριστικό είναι ότι η πρώτη γραπτή αναφορά για τον Πύργο στο Χρονικό του Μάτεση κάνει λόγο για τρεις θανάτους από πανούκλα (Ιούνιος 1687), καθώς και σε άλλα μέρη της Ηλείας (Χλεμούτσι, Λεχαινά, Γαστούνη και πολλά άλλα χωριά).
Ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλλ αναφέρει και αυτός λοιμό που μεταδόθηκε από την Αίγυπτο στον Μοριά το 1756 και ο οποίος επί πενταετία κατέστρεψε το μισό του πληθυσμού. Ασφαλώς θα πρόσβαλε και τον Πύργο και την Ηλεία. Επιδημία πανούκλας χτύπησε τον Πύργο και το 1791, από την οποία όμως τον εφύλαξε ο Άγιος Χαράλαμπος, σε αντίθεση με αυτό που έγινε σε Γαστούνη, Λεχαινά και Πάτρα - όπως προκύπτει από τον Κώδικα της Παναγίας της Λεχαινίτισσας (Ντίνος Ψυχογιός).
Επίσης η οικογένεια Βιλαέτη με την εγκατάστασή της στον Πύργο έφερε μαζί της από τον τόπο καταγωγής της, τα Βελλά των Ιωαννίνων, και την τιμή του Αγίου Χαραλάμπους, του προστάτη και ευεργέτη της, καθώς και παλιά οικογενειακή εικόνα του. Οι Βιλαεταίοι - από τους πρώτους οικιστές του Πύργου μαζί με τους Άχολους - στους οποίους απαντάται και ως βαπτιστικό το όνομα Χαράλαμπος, έκτισαν και το ιστορικό ναΰδριο προς τιμήν του Αγίου για την αποθησαύριση του οικογενειακού κειμηλίου της εικόνας του (17ος αιώνας), στο οποίο ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης Γεώργιος Παπανδρέου στην ιστορία του της Ηλείας (Η Ηλεία διά μέσου των αιώνων") αναφέρει, πως μέχρι εσχάτων ηκκλησιάζοντο οι Βιλαεταίοι". Το ναΰδριο αυτό συνδέθηκε έκτοτε αδιάσπαστα με την ζωή του Πύργου.
Στο ιστορικό αυτό ναΰδριο και την γύρω περιοχή του συναντιόντουσαν οι οπλαρχηγοί για την προετοιμασία της Επαναστάσεως. Σ' αυτό συνήθιζε να προσεύχεται ο Γέρος του Μοριά, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, όταν περνούσε από τον Πύργο. Εκεί ορκίσθηκαν επίσης οι επαναστάτες του 1821 από τον Πύργο. Εκεί κατέφευγαν σ' όλες τις δύσκολες περιστάσεις οι Πυργιώτες, πριν και κατά την Επανάσταση. Το ναΰδριο αυτό καταστράφηκε δύο φορές κατά την Επανάσταση (1821 και 1825), για να κτισθεί στη σημερινή του μορφή μετά την απελευθέρωση.
Η πόλη του Πύργου προστατεύθηκε από τον Άγιο και κατά την επιδημία πανούκλας του 1860 και γρίπης του 1918.
Επίσης στον Ιταλικό βομβαρδισμό το 1941,λίγες ώρες πριν γίνει, δημιουργήθηκε ένα πυκνό σύννεφο ομίχλης στον ουρανό του Πύργου με αποτέλεσμα τη συνεχή αναβολή του και τελικά τη ματαίωση του και τη διάσωση της πόλης. Πριν καταλάβουν οι Γερμανοί τον Πύργο είχε προηγηθεί σφοδρός βομβαρδισμός .Κανείς όμως από τους κατοίκους δεν έπαθε τίποτα, γιατί οι βόμβες έπεσαν σε ακατοίκητα μέρη και πολλές δεν εξεράγησαν καθόλου. Και αυτό το περιστατικό οφείλεται κατά την Ορθόδοξη παράδοση και τους πατέρες της εκκλησίας στον Άγιο Χαράλαμπο.
Ο βίος του Αγίου
Ο Άγιος Χαράλαμπος ήταν ιερεύς στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας και έζησε επί αυτοκρατορίας του Σεπτιμίου Σεβήρου (193 - 211 μ.Χ.). Όταν το έτος 198 μ.Χ. ο Σέβηρος εξαπέλυσε απηνή διωγμό κατά των Χριστιανών, ο έπαρχος της Μαγνησίας Λουκιανός, συνέλαβε τον Άγιο και του ζήτησε να αρνηθεί την πίστη του. Όμως ο Άγιος όχι μόνο δεν το έκανε αυτό, αλλά αντίθετα ομολόγησε στον έπαρχο την προσήλωσή του στον Χριστό και δήλωσε με παρρησία ότι σε οποιοδήποτε βασανιστήριο και να υποβληθεί δεν πρόκειται να αρνηθεί την πίστη της Εκκλησίας. Τότε η σκοτισμένη και σαρκική ψυχή του Λουκιανού επέτεινε την οργή της και διέταξε να αρχίσουν τα φρικώδη βασανιστήρια στο γέροντα ιερέα. Πρώτα τον γύμνωσαν και ο ίδιος ο Λουκιανός, παίρνοντας το ξίφος του προσπάθησε να πληγώσει το σώμα του Αγίου. Όμως αποκόπηκαν τα χέρια του και έμειναν κρεμασμένα στο σώμα του Ιερομάρτυρα και μόνο ύστερα από προσευχή του Αγίου συγκολλήθηκαν αυτά πάλι στο σώμα και ο ηγεμόνας κατέστη υγιής. Βλέποντας αυτό το θαύμα του Αγίου πολλοί από τους δημίους πίστεψαν στον αληθινό Θεό. Με το ζόφο στο νου και με τη θηριωδία στην καρδιά, ο έπαρχος έδωσε εντολή να διαπομπεύσουν τον Άγιο και να τον σύρουν διά μέσου της πόλεως με χαλινάρι. Τέλος, διέταξε τον αποκεφαλισμό του Αγίου, ο οποίος με το μαρτύριό του έλαβε το αμαράντινο στέφανο της δόξας σε ηλικία 113 ετών. Τμήματα της τιμίας κάρας αυτού φυλάσσονται στη ιερά μονή Αγίου Στεφάνου Μετεώρων και στον ομώνυμο προσκυνηματικό ναό της κωμοπόλεως Θεσπιών της Βοιωτίας.